Niski poziom progesteronu u kobiet – wskazówki dietetyczne

PROGESTERON jest hormonem steroidowym należący do klasy hormonów zwanych progestagenami. Często można go spotkać pod dawną nazwą luteina. Wytwarzany jest przez ciałko żółte w czasie fazy lutealnej oraz przez łożysko podczas ciąży. Wzrost poziomu progesteronu hamuje produkcję estrogenu, przez co stabilizuje błonę śluzową macicy i zapobiega przedwczesnemu rozpoczęciu cyklu miesiączkowego. (1) Poziom progesteronu wzrasta po owulacji, aby przygotować błonę śluzową do przyjęcia zarodka. Gdy nie dochodzi do zapłodnienia poziom progesteronu spada i dochodzi do miesiączki. Progesteron hamuje rozrost endometrium.

W niewielkich ilościach progesteron wydzielany jest także przez nadnercza, komórki Leydiga, jądra, tkankę tłuszczową i inne tkanki. Poziom estrogenu i progesteronu jest niski w okresie dzieciństwa, ale gwałtownie wzrasta w czasie dojrzewania pod wpływem pulsacyjnego uwalniania gonadotropin z przysadki. Związane jest to z rozpoczęciem cyklu miesiączkowego. (2) Cykl rozrodczy kobiety regulowany jest przez oś podwzgórze- przysadka- jajnik.  Równowaga pomiędzy estrogenem, a progesteronem niezbędna jest do prawidłowego funkcjonowania układu rozrodczego. Zaburzenie równowagi może prowadzić do wielu problemów klinicznych w tym: endometriozy, niepłodności, nieprawidłowego krwawienia, poronień i raka.

Do głównych funkcji progesteronu zalicza się:

• Przygotowanie organizmu do potencjalnej ciąży.
• Implantacja i utrzymanie wczesnej ciąży.
• Przygotowanie śluzówki macicy do zagnieżdżenia zarodka.
• Przygotowanie gruczołów mlecznych do produkcji mleka.
• Zmniejszenie kurczliwości mięśniówki macicy i zahamowanie jej skurczów, zapobiegając przedwczesnemu porodowi.
• Wzmocnienie mięśni ściany macicy w przygotowaniu do porodu.
• Zapobieganie utracie kośćca.
• Wpływ na ekspresje neurobehawioralną związaną z aktywnością seksualną.
• Regulacja temperatury ciała.
• Wpływ na prawidłową pracę tarczycy.
• Utrzymywanie prawidłowej struktury i funkcji szyjki macicy w ciąży.

Zaburzenia hormonalne – wysoki lub niski poziom progesteronu

WYSOKI POZIOM PROGESTERONU

Objawy związane z podwyższonym poziomiem progesteronu to:

• Obrzęki,
• Żylaki,
• Wolniejszy przepływ krwi,
• Zatrzymywanie wody w organizmie,
• Bardzo długi cykl miesiączkowy,
• Częste bóle głowy,
• Obniżone libido,
• Złe samopoczucie, brak energii.

Wysoki poziom progesteronu może być związany z:  

• PCOS- zespół policystycznych jajników,
• Ciążą mnogą,
• Guzami jajników,
• Guzami nadnerczy,
• Torbielem jajników,
• Niewydolnością wątroby.

NISKI POZIOM PROGESTERONU

Do objawów, które mogą świadczyć o niskim poziomie progesteronu zalicza się:

• Nieregularne miesiączki,
• Poronienia,
• Nieprawidłowe krwawienia z macicy,
• PMS- zespół napięcia przedmiesiączkowego,
• Wypadanie włosów,
• Niepłodność- w organizmie nie dochodzi do powstania odpowiedniego środowiska do zajścia w ciąże,
• Kłopoty z cerą, trądzik, łamliwe paznokcie,
• Wzrost masy ciała,
• Niska temperatura ciała.
• Bezsenność- niski poziom progesteronu często związany jest ze złym snem i problemami z zasypianiem.

Niski poziom progesteronu może świadczyć o:

• Ciąży pozamacicznej,
• Stanie przedrzucawkowym,
• Zaburzeniu funkcji łożyska,
• Przewlekłym stresie- kortyzol blokuje receptory dla progesteronu,
• Słabej pracy tarczycy,
• Wysokim poziomie prolaktyny,
• Słabej funkcji jajników.

Niski poziom progesteronu może się wiązać ze wzrostem poziomu estrogenów- co związane jest z dominacją estogenową. (4)

Jak zbadać poziom progesteronu?

Progesteron najczęściej badają kobiety, które bezskutecznie starają się o dziecko, w leczeniu niepłodności, w ustaleniu przyczyn poronień oraz w diagnostyce ciąży pozamacicznej. Wiele kobiet bada poziom progesteronu, gdy występują wyżej wymienione objawy.

Progesteron powinno się badać zawsze o tej samej porze. Najczęściej do analizy pobiera się krew z żyły łokciowej- między 4 a 11 dniem przed miesiączką. Na badania należy przyjść najlepiej na czczo.

STYL ŻYCIA A POZIOM PROGESTERONU

Na poziom progesteronu duży wpływ ma styl życia i dieta. Oprócz leczenia wskazanego przez lekarza, warto zadbać o to, co jemy i jak funkcjonujemy na codzień.

Jak zadbać o prawidłowy poziom progesteronu we krwi i podwyższyć jego poziom ?

1. Przede wszystkim należy zadbać o utrzymanie prawidłowej masy ciała. Nadmierna ilość tkanki tłuszczowej powoduje wiele zaburzeń, w tym: zwiększa ryzyko insulinooporności, otyłości, nadciśnienia tętniczego, zespołu policystycznych jajników i wielu innych chorób. Duża ilość tkanki tłuszczowej związana jest z nadmiernym wytwarzaniem estrogenu. Utrzymanie prawidłowego poziomu estrogenu związane jest z utrzymaniem równowagi z progesteronem. Dlatego zadbanie o prawidłową masę ciała powinno być jednym z ważniejszych kroków, które należy podjąć w regulacji hormonalnej.
2. Należy unikać wysoko przetworzonej żywności, bogatej w sól. Wykazano, że wysokie spożycie sodu (>1500mg) obniża poziom progesteronu. (7) Dodatkowo żywność ta jest wysokoenergetyczna, uboga w składniki odżywcze i często nadmierna jej ilość w diecie powoduje niedobory.
3. Warto zadbać i nauczyć się ograniczać stresu w życiu. Stres ma negatywny wpływ na zdrowie kobiet, gdyż wydzielany hormon stresu- kortyzol blokuje receptory dla progestronu, tym samym obniżając jego poziom w organizmie. Ograniczenie stresu w życiu wpłynie korzystnie nie tylko na układ rozrodczy, lecz na funkcjonowanie całego organizmu.
4. Należy zadbać o odpowiednią jakość snu. Problemy ze snem mogą wynikać z nadmiernie pobudzonego układu nerwowego, zaburzeń pracy nadnerczy, złej higieny snu lub wielu innych czynników. Odpowiednia ilość godzin snu, jak i czas pójścia spać ma ogromne znaczenie dla funkcjonowania układu hormonalnego.
5. Warto zwolnić z nadmierną aktywnością fizyczną. Duża aktywność fizyczna podnosi poziom kortyzolu, który obniża poziom progesteronu. Często przeciążenie organizmu nadmierną aktywnością fizyczną, negatywnie wpływa na pracę tarczycy. Długotrwałe treningi (np. biegi długodystansowe) w połączeniu z brakiem regeneracji i złym odżywaniem prowadzą do zaburzeń mikroflory jelitowej. Zaleca się ćwiczenia o umiarkowanej intensywności oddzielone okresem regeneracji.
6. Należy ograniczyć picie alkoholu. Nadmierna ilość alkoholu podnosi poziom estrogenów i obniża poziom progesteronu. Dodatkowo wysokoprocentowe napoje zaburzają wchłanianie wielu witamin i składników mineralnych m.in. magnezu i cynku.

DIETA

Często zaburzenia pracy układu hormonalnego związane są niedoborami składników odżywczych w diecie. O jakie składniki mineralne i witaminy należy szczególnie zadbać w zaburzeniach związanych z progesteronem?

1. Witamina C podnosi poziom progesteronu i poprawia fazę lutealną. Dodatkowo jest silnym antyoksydantem, który chroni komórki przed uszkodzeniami. W badaniach wykazano, że skuteczna dawka w poprawie zaburzeń hormonalnych to 750 mg dziennie. Dietę warto wzbogacić o naturalne produkty bogate w witaminę C, takie jak: papryka, pomarańcze, jarmuż, brukselka, brokuły, czarna porzeczka, kiwi, truskawki, biała kapusta.
2. Magnez należy zadbać o odpowiednią podaż produktów bogatych w ten składnik mineralny, takich jak: pestki dyni, płatki owsiane, kasza gryczana, szpinak, woda z magnezem, komosa ryżowa, fasola biała, koperek, chia, sezam, mak, rukola, natka pietruszki, jarmuż, ciecierzyca, migdały.
3. Witamina B6 związana jest z regulacją hormonów w organizmie. Bierze udział w metabolizmie estrogenu oraz w produkcji ciałka żółtego, z którego uwalniany jest progesteron. Do głównych źródeł witaminy B6 zalicza się: mięso, wątróbkę, łososia, makrelę, dorsza, banany, pomarańcze, kiwi, awokado, brokuły, brukselkę, marchewkę, paprykę czerwoną, nasiona roślin strączkowych, żółtka jaj, drożdże, orzechy włoskie.
4. Cynk zwiększa wydzielanie hormonu FSH, który wspiera prawidłową owulacje i powoduje, że jajniki produkują progesteron. Aby zapewnić odpowiednią podaż cynku, należy włączyć do diety: wątróbkę, pestki dyni, kakao, sery, mięso, suche nasiona roślin strączkowych, pełnoziarniste produkty zbożowe, kaszę gryczaną, ryby.
5. Warto zadbać aby w diecie było pokryte odpowiednie zapotrzebowanie na witaminę B12, kwas foliowy, witaminę E, i żelazo. Te składniki wpływają na wzrost poziomu progesteronu. (9)

A kwasy omega-3?

1. Kwasy omega-3 mogą wpływać na zwiększenie poziomu progesteronu (8). Oprócz tego wpływają na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego, podnoszą poziom serotoniny, dzięki czemu wpływają na lepszy nastrój, mają pozytywny wpływ na układ krążenia i na gospodarkę lipidową. Kwasy omega-3 można znaleźć w: łososiu, makreli, śledziach, sardynkach, pstrągu łososiowym, tuńczyku, orzechach włoskich, nasionach chia, oleju lnianym, siemieniu lnianym, oleju rzepakowym dobrej jakości.

ZIOŁA i SUPLEMENTACJA

Niepokalanek pospolity– uwalnia LH z przysadki mózgowej, podnosi poziom progesteronu i normalizuje drugą część cyklu menstruacyjnego.

Wykazano, że roślina ta:

• Obniża poziom prolaktyny
• Łagodzi objawy PMS- zespołu napięcia przedmiesiączkowego
• Reguluje cykl menstruacyjny
• Łagodzi bóle menstruacyjne

Zalecana dawka to 500-1000mg dziennie.

Inozytol

Suplementacja mio-inozytolem działa korzystnie na poziom progesteronu. Wykazano, że Mio inozytol zwiększa poziom progesteronu w fazie lutealnej, zwiększa częstość owulacji oraz przywraca regularne miesiączki. Więcej można przeczytać w poprzednim wpisie.

Bibliografia

1. Dozortsev D, Pellicer A, Diamond MP: Progesterone is a physiological trigger of ovulatory gonadotropins. Fertil Steril. 2020 Feb 11.
2. Catenaccio E, Mu W, Lipton ML: Estrogen- and progesterone-mediated structural neuroplasticity in women: evidence from neuroimaging. Brain Struct Funct. 2016 Nov;221(8):3845-3867.
3. Young SL, Lessey BA: Progesterone function in human endometrium: clinical perspectives. Semin Reprod Med. 2010 Jan;28(1):5-16.
4. https://www.hormone.org/your-health-and-hormones/glands-and-hormones-a-to-z/hormones/progesterone
5. https://www.healthline.com/health/progesterone-function#low-progesterone
6. Maha Al-Asmakh, M.Sc.: Reproductive functions of progesterone. Middle East Fertility Society Journal Vol. 12, No. 3, 2007
7. Kim K, Wactawski-Wende J, Michels KA, Schliep KC, Plowden TC, Chaljub et al.: Dietary minerals, reproductive hormone levels and sporadic anovulation: associations in healthy women with regular menstrual cycles.Br J Nutr. 2018 Jul;120(1):81-89.
8. Ostrowska L, Karecka U: Wpływ diety i aktywności fizycznej na płodność kobiet. Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2017, Tom 23, Nr 1, 51–56
9. Górna I., Drabowicz E., Przysławski J.: Ocena zawartości wybranych witamin i składników mineralnych w całodziennych racjach pokarmowych grupy kobiet z zaburzeniami płodności. Bromat. Chem. Toksykol. – XLV, 2012, 3, str. 1060–1064
10. Gottfried S.: Sposób na hormony. Jak naturalnie pozbyć się zaburzeń hormonalnych i odzyskać równowagę. 2020