ZESPÓŁ POLICYSTYCZNYCH JAJNIKÓW (PCOS)- od A do Z

Zespół policystycznych jajników (PCOS) to jedno z najczęstszych zaburzeń endokrynologicznych wśród kobiet, które występuje z częstotliwością od 5- 10%. PCOS najczęściej definiuje się jako zaburzenia miesiączkowania, androgenizacja, problemy w zajściu w ciążę, często występujące nadmierne owłosienie i nadmierna masa ciała. Zwykle występuje u kobiet z hiperinsulinizmem oraz powiększeniem i torbielowatością jajników. PCOS jest główną przyczyną bezpłodności bezowulacyjnej.

SKĄD NAZWA ZESPÓŁ POLICYSTYCZNYCH JAJNIKÓW?

Nazwa ,,Policystyczny” związany jest z gromadzeniem się pęcherzyków jajnikowych w jajniku na różnych etapach dojrzewania. Pęcherzyki rosną, obumierają i żaden z nich nie przedostaje się do jajowodu. Pęcherzyki gromadzą się w jajniku i tworzą cysty. Warto podkreślić, że nie są to torbiele. Inną nazwą proponowaną przez specjalistów (która nie jest uznana i używana) to Zespół XX lub metaboliczny syndrom reprodukcyjny.

DIAGNOZA

Aby zdiagnozować PCOS, należy potwierdzić dwie z trzech cech uwzględnionych w kryteriach rotterdamskich. W latach 90. powstały kryteria NIH, które w 2003 roku w Rotterdamie zostały poszerzone i to te stosuje się do diagnozy PCOS. Kryteria rotterdamskie to najszersze kryteria diagnozujące zespół policystycznych jajników, obejmujące objawy kliniczne i biochemiczne na brak owulacji i hiperandrogenizm.

W rozpoznaniu należy potwierdzić przynamniej 2 z poniższych zaburzeń:

Oligoowulacja lub brak owulacji
Kliniczny hiperandrogenizm (nadmierny łojotok, owłosienie, trądzik, łysienie lub wysoki poziom androgenów)
Nieprawidłowości w badaniu USG jajników (przynajmniej 12 pęcherzyków o średnicy 2-9 mm lub zwiększona objętość jajnika >10cm3). Obraz może dotyczyć jednego lub dwóch jajników, jednak zawsze ocenia się obraz 2 jajników.
U pacjentek miesiączkujących badanie przeprowadza się w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego między 3-5 dniem cyklu, a u pacjentek niemiesiączkujących dzień nie ma znaczenia. W przypadku stosowania progastagenu badanie przeprowadza się między 3-5 dniem krwawienia.

* Otyłość i insulinooporność nie są włączone do kryteriów diagnostycznych.

Kryteria rotterdamskie uwzględniają 4 różne fenotypy kobiet z PCOS:

Fenotyp 1 (klasyczny)- pacjentki spełniają wszystkie 3 kryteria rozpoznania PCOS, czyli brak owulacji, policystyczne jajniki i objawy hiperanrogenizmu
Fenotyp II – połączenie hiperandrogenizmu i braku owulacji, ale z prawidłowo wyglądającymi jajnikami w badaniu USG (podstawowe kryteria NIH)
Fenotyp III- połączenie hiperandorgenizmu i obraz policystycznych jajników u obrazie USG przy prawidłowym jajeczkowaniu
Fenotyp IV- zaburzenie owulacji i obraz policystycznych jajników w obrazie USG, ale bez hiperandrogenizmu

	Policystyczne jajniki w obrazie USG	Hiperandrogenizm	Brak owulacji
Fenotyp I	+	+	+
Fenotyp II	–	+	+
Fenotyp III	+	+	–
Fenotyp IV	+	–	+

+ wystepuje ten objawy – brak objawu

Diagnostyka PCOS jest trudna, gdyż wiąże się to z:

Problemami z oznaczaniem testosteronu- ulega on zmianą epizodycznym, dobowym i cyklicznym
Niedokładnością wielu testów
Zmianami w organizmie kobiety szczególnie wraz z wiekiem np. hiperandogenizm w PCOS zmniejsza się w wieku średnim w okresie menopauzy, dochodzi do spadku liczby pęcherzyków

PROBLEMY W ROZPOZNANIU PCOS U NASTOLATEK

Ważne aby rozpoznanie u nastolatek rozpocząć dopiero 2 lata po pierwszej miesiączce. Całkowita stabilizacja cyklu może trać kilka lat, a początkowe cykle od pierwszej miesiączki są bezowulacyjne, gdyż dopiero dochodzi do dojrzewania układu podwzgórze- przysadka- jajnik.
Dodatkowo u nastolatek nie wykonuje się zbyt często badania USG przezpochowego, tylko raczej przez jamy brzusze- a taka metoda nie jest zbyt dobra, gdyż utrudnia wizualizację jajników. Co więcej u nastolatek jajnik przejściowo może mieć postać multifolikularną, dlatego budowa jajnika często nie sprawdza się jako dobry marker PCOS.

CHOROBY CZĘSTO WSPÓŁWYSTEPUJĄCE Z PCOS

U pacjentek z PCOS, często obserwuje się zaburzenia metaboliczne, takie jak:

Insulinooporność, która w konsekwencji prowadzi do chronicznego podwyższenia poziomu insuliny we krwi, czyli hiperinsulinemii.
Otyłość brzuszna i zespół metaboliczny.
Zwiększone ryzyko nadciśnienia tętniczego.
Miażdżyca.
Niealkoholowe stłuszczenie wątroby.

OBJAWY PCOS

Objawy zespołu policystycznych jajników

Trądzik
Nadmierne owłosienie lub hirsutyzm
Otyłość lub tłuszcz brzuszny
Łysienie
Nieregularne cykle miesiączkowe
Rogowacenie ciemne

Przyczyny rozwoju PCOS

Etiologia PCOS nie jest do końca poznana, ale uznaje się ją za zaburzenie wieloczynnikowe, do rozwoju, którego przyczyniają się:

Czynniki genetyczne lub/i epigenetyczne
Czynniki środowiskowe
Narażenie na wysoki poziom androgenów w okresie prenatalnym

LECZENIE

Nie ma konkretnego leczenia w przypadku zespołu policystycznych jajników. Leczenie jest długotrwałe, złożone, interdyscyplinarne i wieloczynnikowe. Generalnie terapia PCOS oparta jest na leczeniu objawowym. Najważniejszym punktem w leczeniu PCOS jest zmiana stylu życia, który obejmuje odpowiednią dietę i aktywność fizyczną. Dopiero przy nieskuteczności lub współwystępowaniu wielu zaburzeń włącza się farmakoterapię.

Celem leczenia jest:

Normalizacja cyklów miesiączkowych.
Zmniejszenie objawów hiperandrogenizmu.
Zmniejszenie powikłań metabolicznych.
Zapobieganie lub leczenie cukrzycy typu 2.

Jednak należy pamiętać, że pierwszym krokiem jest zmiana stylu życia.

Warto tez wspomnieć o zadbaniu nie tylko o fizyczny stan zdrowia, lecz także psychiczny. Warto aby kobiety, które wykazują szczególne pogorszenia samopoczucia, uczucia bezradności i wykazujące objawy depresji wykonały badania psychologiczne u sprawdzonego specjalisty i w razie potrzeby korzystały z pomocy. Pomoc ta jest szczególnie ważna, gdyż holistyczne podejście do pacjenta, może wspomóc leczenie poprzez zmniejszenie stresu, wzmocnienie wiary w skuteczność leczenia i poprawę samopoczucia. Kompleksowe podejście do pacjenta, obejmujące nie tylko eliminację objawów lecz takie leczenie sfery psychicznej może o wiele więcej zdziałać niż samo podawanie leków.

Już w następnym artykule dowiesz się jaka dieta może pomoc w leczeniu PCOS.http://biegajacydietetyk.pl/dieta-a-zespol-policystycznych-jajnikow/

BIBLIOGRAFIA

Escobar-Morreale HF:Polycystic ovary syndrome: definition, aetiology, diagnosis and treatment. Nat Rev Endocrinol. 2018 May;14(5):270-284.
Zespół policystycznych jajników u nastolatek – diagnostyka i leczenie
Johnstone EB1, Rosen MP, Neril R, Trevithick D, Sternfeld B, Murphy R I inni: The Polycystic Ovary Post-Rotterdam: A Common, Age-Dependent Finding in Ovulatory Women without Metabolic Significance. J Clin Endocrinol Metab. 2010 Nov;95(11):4965-72.
Barthelmess EK1, Naz RK: Polycystic ovary syndrome: current status and future perspective. Front Biosci (Elite Ed). 2014 Jan 1;6:104-19.
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26642102/
Hamilton KP1, Zelig R1, Parker AR1, Haggag A: Insulin Resistance and Serum Magnesium Concentrations among Women with Polycystic Ovary Syndrome. Curr Dev Nutr. 2019 Oct 3;3(11):nzz108.
Barber TM1,2, Hanson P1,2, Weickert MO1,2,3, Franks S: Obesity and Polycystic Ovary Syndrome: Implications for Pathogenesis and Novel Management Strategies. Clin Med Insights Reprod Health. 2019 Sep 9;13:1179558119874042.
Hoeger KM: The role of lifestyle modification in polycystic ovary syndrome. Best Pract Res Clin Endocrinol Metab. 2006 Jun;20(2):293-310
Murawska-Ciałowicz E.: Tkanka tłuszczowa – charakterystyka morfologiczna i biochemiczna różnych depozytów. Postepy Hig Med Dosw (online), 2017; 71: 466-484
Faghfoori Z1, Fazelian S2, Shadnoush M3, Goodarzi R4:Nutritional management in women with polycystic ovary syndrome: A review study. Diabetes Metab Syndr. 2017 Nov;11 Suppl 1:S429-S432.
Bergh CM, Moore M, Gundell C: Evidence-Based Management of Infertility in Women With Polycystic Ovary Syndrome. J Obstet Gynecol Neonatal Nurs. 2016 Jan-Feb;45(1):111-22.
Banaszewska B1, Pawelczyk L2, Spaczynski R2.:Current and future aspects of several adjunctive treatment strategies in polycystic ovary syndrome. Reprod Biol. 2019 Dec;19(4):309-315.