Jak zamiennik cukru wybrać- Ksylitol czy erytrol?

Co to jest ksylitol i erytrol?

Półki w sklepie uginają się od słodyczy bogatych w cukier i syrop glukozowo-fruktozowy. Konsekwencją spożywania czekoladowych ciasteczek, lukrowanych pączków i wafelków jest nadwaga, otyłość, cukrzyca i inne choroby metaboliczne, które stały się plagą XXI wieku.

A gdyby tak zamienić cukier w ciasteczkach na coś innego? Na instagramie już można znaleźć odchudzone wersje słodyczy, które są równie pyszne, co oryginalne. A w składzie mają ksylitol lub erytrol. Ale co to właściwie jest? Zapraszam do krótkiej lektury, aby dowiedzieć dlaczego warto zamienić cukier na ksylitol lub erytrol.

KSYLITOL

Ksylitol to pięcio-węglowy alkohol cukrowy w postaci białego, krystalicznego proszku. Naturalnie występuje w śliwkach, truskawkach, malinach, kalafiorze, dyni i szpinaku. Organizm ludzki wytwarza go w ilości od 5-15g dziennie. Na skale przemysłową wykorzystywany jest do :

• Żywności (składnik gum do żucia, wyrobów cukierniczych takich jak: ciasteczka, ciastka, batoniki),
• Przemysłu farmaceutycznego (syropy z ksylitolem, pasty do zębów, płyny do płukania jamy usntej).

Ksylitol w 100g zawiera 240 kcal. Dla porównania, tradycyjny cukier w 100g dostarcza 400kcal. Zmniejszona kaloryczność wynika z ograniczonego wchłaniania ksylitolu- w dużych dawkach wchłania się w około 50%, a mniejszych do 75%. Ksylitol ma podobna słodkość do cukru, dlatego może być zamieniany w wypiekach w stosunku 1:1. Dodany do ciasteczek nie pogarsza smaku ani tekstury. A w czasie przechowywania zachowane zostają właściwości organoleptyczne, takie jak kruchość, słodkość i smak.

Ksylitol- główne zalety:

• Nie powoduje próchnicy,
• Metabolizowany niezależnie od insuliny- dlatego polecany jest dla diabetyków, gdyż nie powoduje gwałtownego wzrostu poziomu glukozy i insuliny we krwi (w przeciwieństwie do cukru),
• Ma niski indeks glikemiczny,
• Obniża stężenie cholesterolu całkowitego,
• Ma działanie prebiotyczne– modyfikuje mikroorganizmy w okrężnicy i zwiększa poziom pożytecznych dla organizmu bakterii szczególnie Bifidobacteria i Lactobacillus.
• Chroni przez chorobami zakaźnymi jelit i nowotworami poprzez spadek bakterii gnilnych i chorobotwórczych w jelicie grubym takich jak: Salmonella, Listeria, Escherichia Coli, Clostridium Difficile,
• Jest inhibitorem wzrostu Candida Albicans,
• Obniża poziom triglicerydów i cholesterolu całkowitego,
• Hamuje akumulacje tłuszczu trzewnego (brzusznego),
• 2/3 ksylitolu metabolizowane jest bakterie jelitowe tworząc SCFA (krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe),
• Wywołuje ekspresje genów beta-oksydacyjnych, które promują lipolizę w wątrobie i adaptują geny w tkance tłuszczowej,
• Hamuje insulinemie i lipidemię, zmniejszając stężenie insuliny i triglicerydów w osoczu do 29,3% i 54,5%,
• Hamuje przyleganie pneumokoków i bakterii Haemophilus influenza do komórek nosowo-gardłowych- dzięki czemu zmniejsza występowanie zapalania ucha środkowego u dzieci od 30-40%,
• Wzmacnia układ odpornościowy,
• Bierze udział w mineralizacji kości.

Przeprowadzono badania na szczurach, które karmione były glukozą (próba kontrolna) i ksylitolem (grupa badawcza). U szczurów z grupy badawczej odnotowano większa utratę masy ciała. Dodatkowo podanie ksylitol przyśpieszyło odbudowę glikogenu wątrobowego, dzięki czemu zmniejszyła się  glukoneogenza z aminokwasów.  

Próchnica zębów a słodziki

Streptoccocus mutans wpływa na rozwój płytki nazębnej. Odpowiedzialny jest przyłączanie biofilmu do płytki i produkcje glukotransferazy. Jest to enzym który odpowiada za syntezę glukanowego materiału płytkowego. Glukany i bakterie gromadzą się na zębach, tworząc płytkę nazębną. Gdy jest jej zbyt dużo, paciorkowce wytwarzają kwas mlekowy, który osłabia szkliwo, powodując próchnice.

Ksylitol hamuje wzrost, metabolizm i produkcje polisacharydów przez Steprococcus Mutans. Nie jest on fermentowany przez bakterie próchnicotwórcze. Gumy do  żucia z ksylitolem nie mają wpływu na skład mikrobiologiczny śliny, ale hamują wzrost całkowitej liczby bakterii ślinowych. Ksylitol zmniejsza tworzenie bioflimów na płytce nazębnej.

Badania pokazują, że żucie gumy z ksylitolem może być pomocne w razie katastrofy, gdy higiena jamy ustnej jest utrudniona. Przekładając na nasze warunki- guma do żucia przyda się na wakacyjny wypad pod namioty 🙂

Ciekawe badanie

Badania pokazują, że używanie ksylitolu przez matki, obniża występowanie próchnicy u dzieci w wieku 19-31 miesięcy.

Bezpieczeństwo

Ksylitol jest bezpieczny dla ludzi nawet w wysokich dawkach, jednak jest niebezpieczny dla psów, prowadząc do uszkodzenia wątroby, a w najgorszym wypadku do śmierci. Należy uważać, gdyż resztki jedzenia podane psu zawierające ksylitol mogą się okazać śmiertelne. Dlatego nie częstujmy naszego pupila ciasteczkiem z ksylitolem, nawet jeżeli to fit ciasteczko.

Dawkowanie

Bezpieczną dawką dla osoby dorosłej to od 50-70g (niższe wartości od 30-40g dla osób z większą wrażliwością). Dla dzieci bezpieczna dawka- poniżej 45g.

Czym różni się ksylitol fiński od chińskiego?

Ksylitol fiński od chińskiego różni się metodą otrzymywania. Fiński otrzymywany jest drogą chemiczną poprzez hydrolizę drewna, zaś chiński metodą mikrobiologiczną- poprzez fermentację bakteryjną łuszczyn kukurydzy.

ERYTROL

Jest jednym z powszechniejszych słodzików na rynku, ma dobry smak i wysoką tolerancje trawienną. Erytrol naturalnie występuje w grzybach, gruszkach, winogronie, sosie sojowym, winie i piwie. Jest szybko wchłaniany w jelicie cienkim poprzez bierną dyfuzje. Tak samo jak ksylitol, zapobiega próchnicy zębów. Jest to cztero-węglowy alkohol cukrowy. Ma niski indeks glikemiczny, nie wpływa na poziom glukozy i insuliny we krwi, dlatego polecany jest dla diabetyków. Dodatkowo charakteryzuje się wysoką stabilnością w środowisku kwasowym i zasadowym oraz odpornością na ciepło. Słodycz erytrolu jest zbliżona do sacharozy i wynosi w przybliżeniu od 60-80%. Erytrol ze względu na profil metaboliczy, nie dostarcza energii, dlatego wartość kaloryczna wynosi 0 kalorii/g.

Niektóre badania pokazują, że erytrol może zmniejszać sztywność tętnic i poprawić funkcje śródbłonka małych naczyń. Jednak nadal potrzeba więcej badań, aby potwierdzić tą tezę.  

Badania pokazują, że dawka 1g/kg masy ciała erytrolu, nie powoduje skutków niepożądanych m.in. przeczyszczenia.

W jaki sposób erytrol hamuje próchnice?

• Hamuje wzrost bakterii odpowiedzialnych za rozwój próchnicy (S. mutans) i zmniejsza produkcje kwasów,
• Zmniejsza przyleganie bakterii do powierzchni zębów i zmniejsza ekspresję genów bakteryjnych związanych z metabolizmem cukrów, co w konsekwencji redukuje produkcje glukanów i fruktanów.

Erytrol ma unikatowy profil metaboliczny, który sprawia że jest to substancja nieglikemiczna, nieinsulemiczna i dobrze tolerowana. Jest najmniejszą cząsteczka ze wszystkich tego typu polioli i produkowana jest poprzez fermentacje. Erytrol jest wchłaniany prawie w całości w jelicie cienkim, nie jest metabolizowany i wydany jest z niezmienionej postaci z moczem. Ok. 10% erytrolu może dotrzeć do okrężnicy.

Podsumowanie

Mam nadzieję, że przekonałam was, że warto zamienić czasem cukier na ksylitol lub erytrol. Wypieki będą również pyszne, a na pewno korzystniejsze dla waszego zdrowia. Jeżeli jednak przeraża was cena to warto wymieszać ksylitol z cukrem (np. zamiast 100g cukru dodać 50g cukru i 50g ksylitolu) i w połowie obniżyć zawartość cukru.

A jeżeli chcecie przepis na ciasteczka, w którym możecie użyć ksylitol lub erytrol to zapraszam do mojego poprzedniego postu lub na instagrama, w którym znajdziecie przepis na placuszki z dodatkiem ksylitolu.

Bibliografia:

1. Ur-Rehman S, Mushtaq Z, Zahoor T, Jamil A,  Murtaza MA: Xylitol: A Review on Bioproduction, Application, Health Benefits, and Related Safety Issues. Crit Rev Food Sci Nutr. 2015;55(11):1514-28.
2. Takeuchi K, Asakawa M, Hashiba T, Takeshita T, Saeki Y, Yamashita Y.: Effects of xylitol-containing chewing gum on the oral microbiota. J Oral Sci. 2018 Dec 27;60(4):588-594
3. Janakiram C, Deepan Kumar CV, Joseph J.:Xylitol in preventing dental caries: A systematic review and meta-analyses. J Nat Sci Biol Med. 2017 Jan-Jun;8(1):16-21.
4. Ruiz-Ojeda FJ, Plaza-Díaz J, Sáez-Lara MJ, Gil A.: Effects of Sweeteners on the Gut Microbiota: A Review of Experimental Studies and Clinical Trials. Adv Nutr. 2019 Jan 1;10(suppl_1):S31-S48.
5. Grembecka M.: Ksylitol- rola w diecie oraz profilaktyce terapii chorób człowieka. Bromat. Chem. Toksykol.– XLVIII, 2015, 3, str. 340 – 343
6. Kalenba- Drożdż M.:Xylitol – a facts and myths. Is it a healthy substance or just a marketing grip? Public Health Forum IV(XII)2(45):95-99
7. Nor Ezleen Qistina Ahmad, Noornabeela Md Yusoff: The Effects of Xylitol on Body Weight Loss Management and Lipid Profile on Diet-Induced Obesity Mice.  Journal of Biosciences and Medicines 03(10), 2015
8. Barathikannan K. and Agastian P.: Xylitol: Production, Optimization and Industrial Application. Int.J.Curr.Microbiol.App.Sci (2016) 5(9): 324-339
9. Daniëlle M.P.H.J. Boesten, Gertjan J.M. den Hartog, Peter de Cock, Douwina Bosscher, Angela Bonnema, Aalt Bast: Health effects of erythritol. Nutrafoods (2015) 14:3-9
10. 5. Food forum luty-marzec 2017, Ksylitol – tajemnice i zastosowanie „cukru z brzozy”