Dieta w niedoczynności tarczycy to bardzo częsty problem szczególnie wśród kobiet. Często mówi się „mam tarczycę” i nie chodzi o pozytywne jego znacznie (tarczyca jest nam bardzo potrzebna :)), lecz o zaburzenie jej pracy. W tym artykule dokładnie opisałam czym jest tarczyca i jakie hormony produkuje, co to jest niedoczynność tarczycy, jakie objawy występują, jak wygląda leczenie oraz DIETA.
Kilka słów o tarczycy
Tarczyca jest nieparzystym gruczołem wydzielania wewnętrznego, położonym w przednio-dolnej części szyi. Często mówi się o niej „motyl”, ze względu na jej kształt. Główną funkcją tarczycy jest produkcja hormonów: tyroksyny (T4) – głównego hormonu gruczołu tarczowego, trójjodotyroniny (T3) oraz kalcytoniny, która wpływa na gospodarkę wapniowo-fosforanową. Oprócz produkcji hormonów, tarczyca jest magazynem dla jodu, który jest niezbędnym pierwiastkiem do syntezy tyroksyny i trójjodotyroniny. Czynność hormonalna tarczycy regulowana jest na zasadzie sprzężenia zwrotnego ujemnego pomiędzy tarczycą, przysadką mózgową i podwzgórzem. Polega ono na wzajemnym oddziaływaniu gruczołów za pośrednictwem wydzielanych hormonów.
Czym jest niedoczynność tarczycy?
Jawna niedoczynność tarczycy to stan związany z niedoborem hormonów tarczycy. W badaniach morfologicznych można zauważyć podwyższone stężenie tyreotropiny TSH, czyli hormonu wydzielanego przez przysadkę mózgową oraz spadek FT4 poniżej normy (która ustalana jest przez laboratorium). W odróżnieniu od nadczynności tarczycy, dochodzi w tym stanie do spowolnienia procesów psychicznych i fizycznych.
Objawy niedoczynności tarczycy
Hormony tarczycy pełnią wiele funkcji w naszym organizmie, a receptory dla hormonów znajdują się na powierzchni komórek całego organizmu. Dlatego zaburzenie pracy tarczycy powoduje tak dużo różnych objawów, które towarzyszą niedoczynności tarczycy.
Do głównych objawów niedoczynności tarczycy zalicza się:
- Spadek koncentracji,
- Senność, rozkojarzenia określane jako „brain fog”- czyli mgła mózgowa,
- Spadek siły mięśniowej, szybkie męczenie się podczas aktywności fizycznej,
- Wzrost masy ciała tzw. „tycie z powietrza”
- Wypadania włosów, łamliwe paznokcie, sucha skóra,
- Słaba tolerancja zimna – ciągle zimne dłonie i stopy,
- Zaparcia,
- Uczucie opuchnięcia ciała i gromadzenia się wody w organizmie,
- Zaburzenia miesiączkowania,
- Spowolnienie przemiany materii,
- Spadek libido.
Objawy niedoczynności tarczycy w odróżnieniu od nadczynności cechują się spowolnieniem organizmu. Oznacza to, że i przemiana materii i perystaltyka jelit ulega zwolnieniu, przez co pojawiają się m.in. zaparcia i często wzrost masy ciała. Dodatkowo organizm zwalnia obroty – brakuje siły do treningów, do pracy, do nauki.
Najbardziej charakterystycznym objawem, obserwowanym wśród kobiet są mocno wypadające włosy i łamliwe paznokcie.
Jak rozpoznać niedoczynność tarczycy?
Sama diagnoza niedoczynności tarczycy jest dość prosta, gdyż polega na potwierdzeniu objawów klinicznych i laboratoryjnych. Jeżeli występują u Ciebie powyższe objawy, warto udać się do lekarza, który skieruje na odpowiednie badania. Do podstawowych badań zalicza się:
- fT3
- fT4
- Badanie TSH.
W przypadku, gdy TSH jest podwyższone, a fT3 lub/i fT4 obniżone rozpoznaje się niedoczynność tarczycy.
Dodatkowo warto wspomnieć, że bardzo często przy rozpoznaniu niedoczynności tarczycy może występować podwyższony poziom cholesterolu całkowitego oraz niedobory żelaza.
W momencie potwierdzenia niedoczynności tarczycy najczęściej poszerza się diagnostykę o:
- Przeciwciała anty-TPO i anty-TG
- USG tarczycy.
Badania te mają na celu potwierdzenie lub wykluczenie występowanie autoimmunologicznej choroby tarczycy, czyli choroby Hashimoto.
Leczenie niedoczynności tarczycy
Podstawową metodą leczenia niedoczynności tarczycy jest farmakoterapia, czyli leczenie przy użyciu leków. Podawany jest lek – lewotyroksyna (najczęściej w postaci eutyroxu lub letroxu) . Dawka leku jest ustalana indywidualnie przez lekarza.
Dieta jest wsparciem dla leczenia farmakologicznego, która ma korzystny wpływ na przebieg i skuteczność terapii.
Leczenie niedoczynności tarczycy ma na celu: normalizację stężenia TSH, a także zmniejszenie nasilenia lub występowania dolegliwości fizycznych i psychicznych.
Ważne zasady przyjmowania leku
Bardzo ważne jest również odpowiednie przyjmowanie leku – zachowanie min. 30-60 minut odstępu między przyjęciem leku, a spożyciem posiłku. Ja zazwyczaj zalecam zachowanie min. 60 minut od posiłku i min. 2 godziny od spożycia kawy. Warto wiedzieć, że są czynniki, które pozytywnie lub negatywnie wpływają na wchłanialność leku. Dlatego bardzo ważne jest zastosowanie się do zasad odpowiedniego przyjmowania leku.
Czynniki hamujące wchłanianie leku:
- Spożycie kawy,
- Soja i produkty sojowe,
- Sok grejpfrutowy,
- Duże ilości błonnika pokarmowego oraz wapnia w posiłku,
- Niektóre leki np. Inhibitory pompy protonowej, preparaty żelaza, węglan wapnia)
- Nieprawidłowe pH żołądka
- Choroby żołądkowo-jelitowe.
Czynniki zwiększające wchłanienie leku:
- Przyjmowanie na czczo i zachowanie odpowiedniego odstępu między przyjęciem leku, a spożyciem posiłku,
- Witamina C.
Podsumowując: pamiętaj o zachowaniu odstępu między przyjęciem leku a śniadaniem wynoszącym około 60 minut. Pamiętaj, że picie kawy od 30-60 minut po spożyciu leku może zmniejszać jego wchłanianie. Nie popijaj leku sokiem grejpfrutowym oraz unikaj produktów sojowych w pierwszej części dnia. Kawa z napojem sojowym nie sprawdzi się jako płyn odpowiedni na śniadanie.
I bardzo ważne – lek popijaj wodą!
Dieta w niedoczynności tarczycy
Dieta jest niezwykle ważnym elementem w terapii chorób tarczycy. Przede wszystkim należy zadbać o to, co trafia na talerz i stopniowo zmienić nawyki żywieniowe. Jeżeli dotychczas nawyki odbiegały znacznie od zdrowego i racjonalnego stylu życia i odżywiania, należy wprowadzić kilka zmian do jadłospisu, tak aby wspomóc pracę tarczycy i chronić ją przed dalszym pogorszeniem funkcjonowania.
Prawidłowa dieta w niedoczynności tarczycy powinna:
- wspomóc wchłanianie leków, poprzez dobór odpowiednich produktów żywnościowych, tak aby uniknąć interakcji leków lub suplementów ze składnikami żywności,
- pomóc w utrzymaniu prawidłowej masy ciała,
- zapobiegać niedoborom składników odżywczych,
- stanowić profilaktykę powikłań związanych z zaburzeniami lipidowymi.
Najogólniej mówiąc, dieta w niedoczynności tarczycy jest to zwykła, zdrowa dieta oparta na pełnowartościowych posiłkach. Dania powinny być kolorowe, bogato odżywcze i przygotowane z prostych, nieprzetworzonych produktów. Dieta powinna dostarczać maksymalną ilość witamin i składników mineralnych, błonnika pokarmowego (który może pomóc w przypadku występowania zaparć) oraz uwzględniać picie odpowiedniej ilości płynów.
Warto podkreślić, że w przypadku niedoczynności tarczycy nie należy stosować mocno restrykcyjnych i niskokalorycznych diet, gdyż duży deficyt kaloryczny pogarsza funkcjonowanie tarczycy i może nasilić objawy. Bardzo często kobiet tyją w niedoczynności tarczycy i wtedy sięgają po bardzo restrykcyjne diety, aby schudnąć. Jednak takie podejście może pogorszyć sytuację.
Dieta w niedoczynności tarczycy powinna być indywidualnie dobrana do danej osoby. Posiłki powinny składać się z pełnowartościowych produktów, dużej ilości owoców i warzyw, pełnoziarnistych produktów zbożowych, zdrowych tłuszczów i białka.
Co należy wprowadzić do diety?
- Węglowodany złożone takie jakie: pieczywo pełnoziarniste, kasze: pęczak, gryczana, orkiszowa, owsiana, jęczmienna, komosa ryżowa, ryż brązowy, dziki, amarantus, makarony pełnoziarniste, makarony z roślin strączkowych, rośliny strączkowe: ciecierzyca, groch, fasola, soczewica, mąki pełnoziarniste, płatki owsiane górskie, gryczane, otręby owsiane, gryczane.
- Zdrowe tłuszcze – oliwę z oliwek, dobrej jakości olej rzepakowy, orzechy: włoskie, laskowe, migdały, nerkowce, pini, brazylijskie, pekan, pestki dyni, siemię lniane, olej lniany, nasiona chia, słonecznik, tłuste ryby morskie – łosoś, makrela, śledź, sardynki.
- Białko – najlepiej chude gatunki mięsa dobrej jakości: pierś z kurczaka, indyka, jajka, ryby: dorsz, mintaj, halibut, rośliny strączkowe, tofu (w przypadku diety wegetariańskiej).
- Warzywa i owoce – są podstawą diety, dlatego powinny się znaleźć w każdym posiłku. Należy dostarczać do organizmu ok. ¾ porcji warzyw i 1/3 porcji owoców. Zaleca się spożycie minimum 400g owoców i warzyw dziennie. Warto wybierać różnorodne, kolorowe warzywa i owoce, tak aby dostarczać do organizmu różne antyoksydanty, witaminy i składniki mineralne.
- Przyprawy i zioła – mają działanie antyoksydacyjne, dlatego mogą świetnie sprawdzić się w diecie. Do przypraw, które warto używać w kuchni zalicza się: oregano, bazylię, cynamon, kurkumę, imbir, goździki, rozmaryn, szałwia, majeranek, pieprz czarny, ziele angielskie.
Co należy ograniczyć w diecie?
- Wysokoprzetworzoną żywność, bogatą w cukry proste i tłuszcze nasycone. Do takich produktach zalicza się: przetworzone wędliny i mięso, fast foody (kebaby, burgery, frytki, nuggetsy), słone przekąski, gotowe dania.
- Duże ilości słodyczy – cukierki, batoniki, ciastka, ciasta. Taka żywność jest bogato energetyczna i nisko odżywcza, przez co dostarcza sporo kalorii, nie syci na długo i nie zawiera zbyt dużo wartości odżywczych.
- Napoje gazowane, soki w kartoniku, alkohol. Zawierają duże ilości cukrów prostych.
- Nadmierne smażenie, smażenie w głębokim oleju, mięsa w panierce.
Powyższa żywność i płyny, powinny sporadycznie pojawiać się w diecie, ze względu na brak wartości odżywczych. Tarczyca potrzebuje dużych ilości witamin i składników mineralnych, a posiłki oparte na przetworzonej żywności niestety nie dostarcza jej odpowiedniej ilości, co może prowadzić do niedoborów żywieniowych.
Czego nie lubi nasza tarczyca?
- Niskoenergetycznych diet, szczególnie eliminujących duże grupy produktów!
- Bardzo dużej aktywności fizycznej w połączeniu z brakiem regeneracji,
- Niedoborów pokarmowych,
- Stresu!
W diecie powinniśmy się skupić na tym, co należy włączyć do diety, aby poprawić funkcjonowanie tarczycy i dostarczyć dużo wartości odżywczych, a nie zastawiać się co dodatkowo wyeliminować. Na początku należy skupić się na podstawach i stopniowo poprawiać i wzbogacać swoje posiłki.
Czy na diecie można jeść kapustę i rośliny strączkowe?
Często można znaleźć w Internecie informacje, że w niedoczynności tarczycy produkty takie jak: brokuł, brukselka, jarmuż, kalafior, kalarepa, kapusta, kasza jaglana, orzeszki ziemne, rzepa, soja są zabronione. Niestety nie jest to prawda. Wyżej wymienione produkty zawierają goitrogeny.
Goitrogeny to substancje wolotwórcze, które hamują syntezę hormonów tarczycy poprzez wiązanie się z jodem.
Jeżeli w organizmie nie ma niedoborów jodu i selenu to spożycie tych produktów w umiarkowanych ilościach jest jak najbardziej dozwolone. Są to bardzo wartościowe produkty, który niosą za sobą wiele wartości odżywczych: witamin, składników mineralnych i antyoksydantów. Jednak należy pamiętać, aby nie przesadzać z częstotliwością i ilością spożywanych produktów. Trzeba pamiętać o kilku zasadach.
- Gotowanie warzyw (kalafiora, kapusty, brokuł, brukselki) bez przykrywki, zmniejsza zawartość goitrogenów o 30%. Nie zaleca się spożywaniach tych warzyw surowych.
- Strączki należy najpierw namoczyć, a następnie ugotować w świeżej wodzie.
- Należy zadbać o odpowiednią podaż jodu w diecie.
- Osoby z wysokim TSH powinny ograniczyć spożycie goitrogenów do ok. 3 porcji w tygodniu.
Czy w niedoczynności tarczycy nie można jeść produktów zawierających laktozę?
Często można znaleźć informację, że w przypadku niedoczynności tarczycy należy wyeliminować produkty zawierające laktozę. Jeżeli produkty zawierające laktozę są dobrze tolerowane, nie występują objawy ze strony przewodu pokarmowego i nie ma potwierdzonej badaniami nietolerancji laktozy to jak najbardziej takie produkty mogą znaleźć się w diecie.
Podsumowanie
Jeżeli występują u Ciebie objawy wymienione w tym artykule, warto wybrać się do lekarza, aby wykonać odpowiednie badania. Odpowiednie leczenie i dieta w niedoczynności tarczycy pozwala wrócić do prawidłowego funkcjonowania i pozbyć się objawów. Włączenie pełnowartościowej diety, która „odżywi organizm” jest bardzo istotna w kontekście poprawy stanu zdrowia. Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej o niedoczynności tarczycy zapraszam Cię do sprawdzenia mojego E-booka, w którym odpisałam dietę w niedoczynności tarczycy. Sprawdź mój nowy filmik, w którym nagrałam kilka słów o niedoczynności tarczycy – Zapraszam do obejrzenia.
Jeżeli potrzebujesz indywidualnej diety dopasowanej do twojego stanu zdrowia, stylu życia i preferencji kulinarnych lub konsultacji co jeść i jak komponować posiłki – zapraszam do WSPÓŁPRACY!